Coroczna próba zdefiniowania najważniejszych zjawisk oraz prognozowanie możliwych rozwiązań przyświecała większości debat. Kryzys migracyjny, uruchomienie procedury opuszczenia Unii przez Wielką Brytanię, polityka klimatyczna, narastające zagrożenie terrorystyczne, przedłużające się reperkusje kryzysu gospodarczego, czy odwrót od jednolitego rynku stawiają jedność Unii pod znakiem zapytania. Czy uda się ją zachować przy jednoczesnym rosnącym znaczeniu tożsamości w poszczególnych krajach?

Przyszłość i charakter Europy

Dialog nad przyszłością Europy rozpoczął się podczas gali otwarcia, gdzie goście EFNI zostali powitani przez: Henrykę Bochniarz, prezydent Konfederacji Lewiatan, Jacka Karnowskiego, prezydenta Sopotu, Jerzego Buzka, przewodniczącego Rady Programowej EFNI i Markusa Beyrera, dyrektora generalnego BusinessEurope. Podczas inauguracji historykowi prof. Normanowi Daviesowi została wręczona Nagroda Specjalna za promowanie pozytywnego wizerunku Polski. To drugie takie wyróżnienie w historii EFNI, poprzednią nagrodę otrzymał Lech Wałęsa.

Drugiego dnia EFNI dyskusję na temat trendów dezintegracyjnych na świecie rozpoczął George Friedman z USA, założyciel i prezes Geopolitical Futures. Stwierdził, że nie można opierać się np. globalizacji. Nie jesteśmy bowiem w stanie kontrolować historii, bo świat zmienia się we własnym tempie i sam kształtuje ten proces. Gość ze Stanów Zjednoczonych mówił także o cenie integracji. Jego zdaniem kraje UE chcą być we Wspólnocie, ale równocześnie są przywiązane do idei państwa narodowego. Natomiast według Carlosa Piñerúa, przedstawiciela Banku Światowego na Polskę i kraje bałtyckie, należy zadać pytanie, czy potrafimy wspomagać społeczeństwa w dostosowywaniu się do zmian? W wielu aspektach nie potrafimy. I to nasz błąd. Wiele osób, które doprowadziły do kryzysu, do dzisiaj nie poniosło konsekwencji. I to osłabia zaufanie do wolnego rynku. Powinniśmy pamiętać o rosnących nierównościach i obserwowanej arogancji w twierdzeniu, że wolny rynek załatwi wszystko i rozwiąże wszystkie problemy.

Brak stabilizacji, a przy tym narastające poczucie zagrożenia, Europa rozwijająca się w kilku prędkościach, kwestionowanie porozumień handlowych i obecnego modelu gospodarczego sprawia, że z przyszłością związanych jest więcej obaw niż marzeń. Nowa definicja kontroli wolnego rynku wydaje się odpowiednim kierunkiem zmian. Wprowadzenie wspólnej waluty we wszystkich krajach członkowskich przez większość debatujących była określana jako podstawowe działanie w kierunku ujednolicenia Unii. Umocniłoby to jej siłę ekonomiczną podczas negocjacji z USA i Chinami. Ponadto prelegenci podczas różnych sesji pozytywnie wypowiadali się o słuszności bycia Polski w UE, korzyściach z tego faktu wynikających, a także o potrzebie wejścia do strefy euro ze względu na dalszy rozwój państwa.

Świat 4.0

Znaczną część dyskusji poświęcono nowym technologiom. Polski potencjał nie odbiega od krajów zachodnich, jedynymi jego hamulcami są bariery legislacyjne i mentalne. Paneliści wskazywali również potrzebę stworzenia państwowego systemu wspomagającego transfer technologii. Z rozmowy na temat Przemysłu 4.0 wyciągnięto wnioski, że w dalszym ciągu za mało jest edukacji sponsorowanej, brakuje reformy szkolnictwa zawodowego oraz wprowadzania do programów nowych tematów, np. druk 3D. Podczas paneli podkreślano również, jak ważny jest rozwój przemysłu kosmicznego. Obliczono, że jedno euro zainwestowane w ten biznes przynosi 15 euro zwrotu. Szereg usprawnień, jakie można dzięki niemu osiągnąć, to: poprawa systemów nawigacji i transportu, szyfrowania sygnałów, szybkość transakcji finansowych, poprawa usług geodezyjnych i procesów zachodzących w  rolnictwie. Podczas rozmów na temat innowacji odbył się również panel poświęcony jedzeniu. Bardzo duża konsumpcja mięsa jest sporym obciążeniem dla środowiska, 30 proc. żywności w Europie marnuje się, 2 mld ludzi ma nadwagę, ale i tyle samo jest niedożywionych. Jest to efekt tego, że młode pokolenie nie wie, skąd pochodzą warzywa i owoce. Aby zmniejszyć marnotrawienie jedzenia, można spopularyzować domowe ogródki. Tesco, które było partnerem sesji panelowej „Food 4.0 – smak jutra”, oznajmiło, że zmienia strategię zamawiania produktów od producentów w kierunku częstszych, ale mniejszych zamówień; nie oferuje już także dwóch produktów w jednej cenie, bo konsument często wcale nie potrzebuje podwójnej ilości produktu.

Podczas Forum nie zapomniano również o firmach rodzinnych, które są alternatywą dla korporacji. Z punktu widzenia konsumenta oferują solidniejszy produkt i budzą większe zaufanie. Racjonalnie zarządzają swoim budżetem, lepiej niż korporacje radzą sobie z kryzysami, bo nie mają tendencji do zadłużania się. Z drugiej jednak strony nepotyzm i niejasne zasady awansu są często przyczynami kryzysów. Panel poświęcony efektywności programów przeciwdziałających szarej strefie i zachowaniom korupcyjnym dopełnił tematykę przedsiębiorczości. Silne instytucje wraz z aktywnym społeczeństwem obywatelskim, nieuchronność dotkliwej kary, a także ustanowienie takiego prawa, aby nie opłacało się go łamać, wydaje się najskuteczniejszym rozwiązaniem, aby zmniejszyć korupcję.

Deklaracja sopocka i wydarzenia towarzyszące

EFNI oprócz sesji plenarnych i paneli tematycznych oferuje wydarzenia dodatkowe, jak: Rozmowy Nocnych Marków, Zatoka Dialogu, Kontrapunkt, a także spotkania z autorami książek. Jedno ze spotkań było dedykowane nowej książce, wspólnie napisanej przez prof. Grzegorza Kołodkę oraz prof. Andrzeja Koźmińskiego pt. „Nowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm”.

Co roku na zakończenie Forum przyjmowana jest deklaracja sopocka, która stanowi podsumowanie wszystkich debat. Tym razem zawarto w niej przesłanie, że przyszłość Europy wymaga równowagi pomiędzy trzema obszarami: globalizmem, bilateralizmem i patriotyzmem gospodarczym; odwrót od globalizacji nie oznacza jej końca, a jedynie transformację.

Podczas gali zamknięcia przemówienie wygłosił George Friedman. Prognozował w nim, co niedługo może spotkać Europę. Jego zdaniem gospodarka niemiecka jest w ponad 50 proc. uzależniona od eksportu. To ogromne zagrożenie, bo takich proporcji nie sposób utrzymać w przyszłości. Z kolei Rosji nie udało się jak dotąd stworzyć nowoczesnej gospodarki, co może ją znacząco osłabić w niedalekiej perspektywie. Polska natomiast, ze świetnie wykształconym społeczeństwem, urośnie do roli regionalnej potęgi i będzie odgrywać znaczącą rolę na arenie międzynarodowej.

Ewelina Kroll

Piotr Kraśko, dziennikarz i publicysta.

Jerzy Buzek, przewodniczący Rady Programowej EFNI Norman Davies, historyk.

John Walker, Europejski Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Ignacy Morawski, dyrektor Działu Analiz i Raportów, Bonnier Business Polska, Wojciech Ponikowski, zastępca dyrektora Departamentu Wspó.

George Friedman, założyciel i prezes, Geopolitical Futures.

Okrągły stół, temat Polska firma na rynkach regionu. Ograniczenie ryzyka związanego z praktykami korupcyjnymi i przestępczością gospodarczą.