Kluczowe wyzwania i zmiany dla Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców w Polsce

Jak kształtować politykę gospodarczą i wspierać małe oraz średnie przedsiębiorstwa w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu prawnym? Odpowiedzi na te pytania szukamy w rozmowie z Agnieszką Majewską, rzecznikiem małych i średnich przedsiębiorców. 

Co skłoniło Panią do wyboru kariery w administracji i prawie gospodarczym?
Moja droga zawodowa od początku była związana z administracją państwową z uwagi na fakt, iż przede wszystkim jestem radcą prawnym. Od zawsze interesowała mnie możliwość wpływania na kształtowanie polityki gospodarczej. Wybór kariery wynika z mojego doświadczenia w zakresie pomagania firmom w pokonywaniu biurokratycznych przeszkód i tworzeniu korzystnych warunków do rozwoju. Dzisiejsza motywacja jest pochodną efektów jakie udało mi się osiągnąć w działaniach na rzecz poprawy funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią fundament gospodarki.

Jakie są najważniejsze zadania Rzecznika MŚP i jakie cele stawia sobie Pani na najbliższe lata?
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców stoi na straży praw mikro, małych i średnich przedsiębiorców, pełniąc rolę organu ochrony prawa przedsiębiorców. Działania Rzecznika są skoncentrowane na rzecz poprawnego realizowania zasad wolności działalności gospodarczej, pogłębiania zaufania przedsiębiorców do władzy publicznej, bezstronności i równego traktowania, zrównoważonego rozwoju oraz zasady uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów przedsiębiorców tj. przestrzegania przez organy administracji publicznej stosowania podstawowych zasad „Konstytucji Biznesu”.
Ochrona szeroko rozumianych praw przedsiębiorców stanowi podstawowe zadanie Rzecznika. Poza realizacją tej funkcji, Rzecznik MŚP został zobowiązany przez ustawodawcę do podejmowania innych działań, o ile służą one ochronie praw przedsiębiorców. Do takich należy opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących interesów przedsiębiorców oraz zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pomoc w organizacji mediacji między przedsiębiorcami a organami administracji publicznej, współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw przedsiębiorców oraz współdziałanie ze stowarzyszeniami i fundacjami oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony praw przedsiębiorców oraz poszanowania zasady wolności działalności gospodarczej i równego traktowania, inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie związanym z wykonywaniem działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w dziedzinie przedsiębiorczości oraz prawa gospodarczego.
Ponadto Rzecznik MŚP został wyposażony w uprawnienie do informowania właściwych organów nadzoru lub kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organów administracji publicznej. W zakresie ochrony praw przedsiębiorców może występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów normatywnych w sprawach dotyczących działalności gospodarczej, występować do właściwych organów z wnioskiem o wydanie objaśnień prawnych, jeśli przepisy budzą wątpliwości w praktyce lub ich stosowanie wywołało rozbieżności w rozstrzygnięciach wydawanych przez właściwy organ administracji publicznej.
Szczególne znaczenie mają uprawnienia Rzecznika MŚP w zakresie podejmowania interwencji w indywidualnych sprawach dotyczących określonego przedsiębiorcy. W celu realizacji tej funkcji ustawodawca wyposażył Rzecznika MŚP w szerokie kompetencje. Rzecznik MŚP może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi i skargi kasacyjne do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi. Jako dyrektor oddziału terenowego Biura MŚP w Gdańsku osobiście prowadziłam setki takich spraw i w wielu przypadkach udawało nam się pomóc przedsiębiorcom, którzy bez swojej winy znaleźli się w trudnym położeniu. Uważam, że działalność interwencyjno-procesowa Biura utrzymana jest na wysokim poziomie i chcę tę działalność kontynuować.
Zamierzam wzmocnić wydział legislacyjny, tak aby głos rzecznika był bardziej słyszalny. W tym celu podjęłam już współpracę z Ministerstwem Rozwoju i Technologii. Zamierzam również brać udział w posiedzeniach sejmowych i senackich komisjach zajmujących się gospodarką, tak aby udział rzecznika w stanowieniu prawa był namacalny. Docelowo będę się również starać o zmianę ustawy o rzeczniku w zakresie możliwości składania projektów ustaw, a nie tylko ich opiniowania. Dzięki temu stanowisko rzecznika jako reprezentanta sektora MŚP będzie bardziej efektywne, czego oczekują przedsiębiorcy. Zupełnie nowym obszarem działalności biura zamierzam uczynić mediacje. Już wkrótce rozpoczniemy w tym zakresie szeroką akcję edukacyjną. 

Jakie są najnowsze zmiany dotyczące składek zdrowotnych dla przedsiębiorców?
Polski Ład nałożył na przedsiębiorców ciężary, którym wiele mikro i małych firm nie jest w stanie sprostać. Dlatego w latach 2022–2023 odnotowaliśmy wysoki procent przedsiębiorstw, które zawieszały bądź likwidowały działalność. Obecne przepisy prowadzą do takich absurdów, jak oskładkowanie środków ze sprzedaży aktywów trwałych. Część przedsiębiorców płaci bardzo wysokie składki. Znam przykład przedsiębiorcy z Pomorza, który w ubiegłym roku zapłacił ponad 100 tys. złotych. Koalicja rządowa obiecała zmienić przepisy, by ulżyć przedsiębiorcom. Mam nadzieję, że wkrótce pojawią się uzgodnione wewnątrz rządu rozwiązania, które wejdą w życie od 1 stycznia 2025.
Jeśli chodzi o konkretne przepisy, to na razie wewnątrz obozu rządowego toczy się na ten temat dyskusja. Pojawiły się różne koncepcje. Najbardziej przekonuje mnie propozycja przedstawiona przez ministra finansów Andrzeja Domańskiego i minister zdrowia Izabelę Leszczynę. Proponują oni, by składka zdrowotna wynosiła 9 procent od 75 procent minimalnego wynagrodzenia na dany rok. Pewne modyfikacje przewidziane są dla przedsiębiorców rozliczających się podatkiem liniowym i ryczałtem. To rozwiązanie korzystne dla ponad 90 procent przedsiębiorców. Mam nadzieję, że zostanie ono przyjęte najpierw przez rząd, a potem przez parlament.

Czym jest Mały ZUS Plus i kto może z niego skorzystać?
To preferencja składkowa adresowana do najmniejszych przedsiębiorców, których roczny przychód zamknął się w kwocie 120 tys. złotych. Tacy przedsiębiorcy płacą niższe, proporcjonalne do dochodu składki na ubezpieczenia społeczne, oszczędzając na tym co najmniej kilkaset złotych miesięcznie. 
Od wielu miesięcy trwa bowiem spór miedzy Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Przedmiotem sporu jest interpretacja przepisów dotyczących tzw. Małego ZUS Plus. Z tej preferencji składkowej przedsiębiorcy mogą korzystać przez trzy lata. Pojawiły się natomiast rozbieżne interpretacje, ile lat wynosić ma przerwa, po upływie której przedsiębiorca może ponownie skorzystać z tego rozwiązania. Zdaniem Rzecznika intencją ustawodawcy było wprowadzenie dwóch lat przerwy. ZUS stanął natomiast na stanowisku, że przerwa powinna wynosić trzy lata.
W oparciu o tę interpretację przepisów od początku bieżącego roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawia przedsiębiorcom możliwości korzystania z Małego ZUS Plus, jeżeli korzystali z tej preferencji składkowej w okresie od stycznia 2019 r. do grudnia 2021 r. Spotkało się to ze sprzeciwem Rzecznika MŚP, który m.in. wystąpił o zajęcie stanowiska w tej sprawie przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wobec braku jednoznacznego stanowiska Ministerstwa Rzecznik podjął szereg interwencji procesowych.
W pierwszej kolejności Rzecznik zareagował na praktyki ZUS polegające na uniemożliwianiu przedsiębiorcom złożenia za pośrednictwem systemów teleinformatycznych dedykowanych Zakładowi dokumentów zgłoszeniowych do Małego ZUS Plus. W takich sytuacjach Rzecznik występował do właściwych Oddziałów ZUS z wnioskami o wydanie decyzji w sprawie. Po wydaniu przez ZUS niekorzystnych dla przedsiębiorców decyzji, odmawiających prawa do skorzystania z Małego ZUS Plus od 1 stycznia 2024 r. Rzecznik wnosił odwołania do właściwego sądu powszechnego.
Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2024 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wydał pierwszy wyrok, w którym podzielił argumentację Rzecznika i przyznał przedsiębiorcy prawo do Małego ZUS Plus od 1 stycznia 2024., zaś kolejnym wyrokiem z dnia 25 lipca 2024 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy przyznał przedsiębiorcy prawo do MZ+ od 1 lutego do 31 grudnia 2024r. Sąd wskazał przy tym, że przy interpretacji przepisów dotyczących tej preferencji składkowej należy brać pod uwagę intencję ustawodawcy, który chciał, aby ulga przysługiwała przez 36 miesięcy w cyklicznych 5-letnich okresach, a ponadto art. 11 ustawy Prawo przedsiębiorców, który nakazuje organowi stosowanie zasady przyjaznej interpretacji przepisów i rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorców.

Jak wygląda współpraca Rzecznika MŚP z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi?
Współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi jest kluczowym elementem naszej działalności. Obecnie w Radzie Przedsiębiorców przy Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców zgromadziło się ponad 420 organizacji i liczba ta rośnie. Regularnie organizujemy spotkania i konsultacje, aby poznać potrzeby i problemy przedsiębiorców. Planuję także współpracę przy tworzeniu kampanii informacyjnych i edukacyjnych, które mają na celu wsparcie MŚP. Organizacje te są dla nas cennym źródłem informacji zwrotnych i partnerem w dążeniu do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

Jakie inicjatywy edukacyjne i informacyjne realizuje biuro Rzecznika MŚP?
Do tej pory Biuro Rzecznika prowadziło liczne szkolenia dla przedsiębiorców w zakresie zmian przepisów jakie wchodziły w życie. Od jesieni Rzecznik przygotowywuje nowy pakiet szkoleniowo-informacyjny na temat nadchodzących zmian w przepisach prawnych dot. przedsiębiorców, funduszy, które mają służyć wspieraniu działalności gospodarczej. Jednocześnie będą organizowane konferencje w Gdańsku i Poznaniu dotyczące praktyk działania organów wobec przedsiębiorców.

Jakie zmiany w prawie gospodarczym uważa Pani za kluczowe dla poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce?
Z punktu widzenia sektora MŚP najpilniejsza zmiana dotyczy składki zdrowotnej. Drugi obszar pożądanych zmian to prawo podatkowe. Na tle innych krajów Unii Europejskiej podatki nie są w Polsce szczególnie wysokie. Problemem jest natomiast skomplikowanie przepisów. Przedsiębiorcy tracą mnóstwo czasu i pieniędzy na zorientowanie się w wielokrotnie nowelizowanych i nieczytelnych nawet dla doradców podatkowych czy księgowych regulacjach. Uproszczenie prawa podatkowego dałoby potężny impuls rozwojowy polskiej gospodarce.
Z uznaniem i nadzieją przyglądam się, ale i uczestniczę w pracach ministerstwa rozwoju i technologii nad wprowadzaniem kolejnych pakietów deregulacyjnych. W pierwszym projekcie ustawy deregulacyjnej zawarto wiele rozwiązań, które od dawna postulowało Biuro Rzecznika MŚP. Nowelizacja obejmuje przede wszystkim zmianę definicji rzemiosła i rzemieślnika poprzez rozszerzenie katalogu prawnie dopuszczalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rzemiosła. Nowa definicja rzemieślnika obejmie dodatkowo spółki kapitałowe. Od lat blisko współpracuję ze środowiskiem rzemiosła, nie tylko na Pomorzu, i wiem, że bardzo liczą oni na wprowadzenie tej zmiany.

Jak udaje się Pani łączyć intensywną pracę zawodową z życiem prywatnym?
Łączenie intensywnej pracy zawodowej z życiem prywatnym wymaga dobrej organizacji czasu oraz wsparcia ze strony rodziny i współpracowników. Staram się zachować równowagę między pracą a odpoczynkiem, dbając o czas spędzony z bliskimi. Ważne jest również, aby umieć delegować zadania i korzystać z nowoczesnych narzędzi do zarządzania czasem, co pozwala na efektywne zarządzanie obowiązkami zawodowymi i prywatnymi.