Twierdza Wisłoujście to jedyna nowożytna fortyfikacja morska dawnej Rzeczpospolitej, Pomorza i Gdańska. Zabytek sztuki militarnej, oddział Muzeum Gdańska, jest też od 2018 r. jednym ze 109 Pomników Historii RP.
15 marca Muzeum Gdańska oraz Pomorski Fundusz Rozwoju podpisały umowę w ramach programu pożyczki miejskiej, dzięki której na prace ratunkowe i adaptacyjne zostanie przeznaczonych 15 mln zł. To drugie, po przyznanej w lipcu ubiegłego roku pożyczce rewitalizacyjnej o wysokości ponad 9 mln zł, wsparcie finansowe umożliwiające rewitalizację jednego z pięciu gdańskich Pomników Historii RP. Prace o łącznej wartości ok. 30 mln zł potrwają do 2024 r.
Obszar Twierdzy Wisłoujście: Fortu Carre i otoczonego dwiema fosami Szańca Wschodniego wraz z rawelinem, liczy około 17 ha. Zwiedzającym udostępniania jest wieża wraz z punktem widokowym, dwa bastiony, dziedziniec oraz Dom Komendanta.
Sytuację mają zmienić dwie pożyczki ze środków unijnych przyznane na ratowanie zabytku, przyznane na łączną kwotę 26,5 mln zł oraz dodatkowe dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w programie Południowy Bałtyk 2014–2020. Dzięki pozyskanym środkom rozpoczną się trwające trzy lata prace rewitalizacyjno-adaptacyjne. Po ich zakończeniu zwiedzającym zostaną udostępnione pomieszczenia o powierzchni ponad 1200 m2 z nowymi salami wystaw stałych, przestrzeniami warsztatowymi, salami edukacyjnymi oraz aplikacjami w technologii rozszerzonej rzeczywistości.
Inicjatywę Muzeum Gdańska na Twierdzy Wisłoujście pozytywnie oceniają również przedstawiciele władz samorządowych. Wiesław Byczkowski, wicemarszałek województwa pomorskiego docenił wkład w rozwój oferty kulturalnej regionu oraz rewitalizacji jednego z najciekawszych obiektów Pomorza. Alan Aleksandrowicz, zastępca prezydent Gdańska ds. Inwestycji, wskazywał na współzależność przekształceń na Wisłoujściu z inwestycjami i działaniami gdańskiego magistratu w Nowym Porcie.
Ze środków przyznanej w tym roku pożyczki miejskiej oraz ubiegłorocznej pożyczki rewitalizacyjnej ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014–2020 Muzeum Gdańska zrewitalizuje i udostępni pochodzący z początku XX w. hangar znajdujący się naprzeciwko fortu, którego właścicielem jeszcze parę lat temu był Uniwersytet Gdański. W 2024 r. znajdziemy w nim całoroczną wystawę o gdańskich jednostkach wojskowych, restaurację oraz Centrum Obsługi Turystów. Przed fortyfikacją powstaną również dwa parkingi przygotowane z myślą o zmotoryzowanych turystach i rowerzystach.
Najważniejszy zakres prac zostanie przeprowadzony wewnątrz serca fortyfikacji, w dwóch położonych od wschodu bastionach: Ostrorogu i Południowo-Wschodnim oraz wzdłuż północnego muru oporowego wraz z Bastionem Artyleryjskim. Działania mają charakter ratunkowy, a ich realizacja oddali widmo zawalenia się części zabytku do fosy wewnętrznej wskutek działań wody oraz warunków atmosferycznych. Mimo przeprowadzenia prac oba bastiony zostaną wyłączone zimą ze zwiedzania ze względu na hibernowanie w ich wnętrzach chronionych gatunków nietoperzy.
Prace rewitalizacyjno-adaptacyjne obejmą również Wieniec: przyziemie i domki oficerskie oraz wnętrza wieży. W pomieszczeniach o łącznej powierzchni ponad 750 m2 zostanie przygotowana wystawa o życiu codziennym załogi fortyfikacji w czasie wojny i pokoju w okresie XVII–XIX w. Niektóre z przestrzeni mają być w pełni funkcjonalne i odtworzone na podstawie nowożytnych dokumentów, np. kuchnia, niektóre z kwater, a nawet… cele dla więźniów.
Ponowne, całoroczne i pełne otwarcie Twierdzy Wisłoujście wraz z wnętrzem fortu nastąpi w 2024 r.
Fot. A Grabowska, mat. Muzeum Gdańska
Podpisaną umowę prezentują (od lewej): wicemarszałek województwa pomorskiego Wiesław Byczkowski, Irena Wróblak – prezes Zarządu Pomorskiego Funduszu Rozwoju, Waldemar Ossowski – dyrektor Muzeum Gdańska, oraz Alan Aleksandrowicz – zastępca Prezydenta Gdańska.