Felieton dr Zbigniewa Canowieckiego
POTRZEBNA STRATEGIA MODERNIZACYJNA
Pomorze jest największym gospodarczo regionem na obszarze południowego Bałtyku. PKB województwa pomorskiego jest nawet większe od takich krajów jak Estonia, Łotwa czy Islandia. Aby utrzymać i umocnić tę pozycję, należy permanentnie aktualizować strategię rozwoju Pomorza, dostosowując ją do aktualnych wyzwań i postępu technologicznego. W regionie Morza Bałtyckiego powstaje nowy sektor gospodarczy, oparty o nowe, innowacyjne technologie, które mają przeciwdziałać skutkom zmian klimatu (Climate Tech), dla których czynnikiem bazowym jest energia odnawialna (OZE) oraz przemysł technologii cyfrowych. Dlatego tak istotne jest pytanie o rolę i znaczenie Grupy Energa w koncernie Orlen w kontekście rozwoju regionu pomorskiego jako Hubu Transformacji Energetycznej. Budowa kolejnych odnawialnych źródeł energii na Pomorzu może umożliwić wykorzystanie postępu technologicznego również w zakresie produkcji zielonego wodoru, paliw pochodzenia niebiologicznego, zielonego amoniaku czy paliw syntetycznych wytwarzanych z energii odnawialnej, wody i CO2, które są alternatywą dla paliw kopalnych. Z kolei do produkcji tych paliw potrzebne jest biogeniczne CO2 wytwarzane przez biogazownie, które mogą stworzyć nową kompetencję i źródło rozwoju Pomorza. Następną specjalizacją Pomorza może stać się budowa statków z silnikami wykorzystującymi paliwa syntetyczne z energii odnawialnej oraz zielony amoniak, który według Międzynarodowej Agencji Energii stanie się jednym z kluczowych paliw ekologicznych dla zapewnienia w przyszłości żeglugi neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla. Czas również na dekarbonizację portów morskich, które potrzebują transformacji energetycznej i systemu magazynowania energii. Obecnie porty przygotowują się do budowy systemów zasilających statki energią elektryczną z nabrzeża z wykorzystaniem magazynów energii i tym samym redukcji emisji podczas postoju w porcie. Rola i zadania dla Energi SA same się narzucają. Podobnie jak w zakresie dekarbonizacji ciepła miejskiego i przemysłowego poprzez realizację procesów transformacji i wprowadzenie Zielonego Ciepła, a więc systemów magazynowania ciepła, elektryfikacji przez OZE oraz digitalizacji dekarbonizacji sektora ciepłownictwa.
Dla realizacji powyższych celów niezbędny jest rozwój polskich sieci przesyłowych, za które odpowiedzialne są Polskie Sieci Elekroenergetyczne (PSE), jakie poza połączeniem z Litwą nie przewidują rozbudowy połączeń transgranicznych, co utrudni sprzedaż nadwyżkowej energii elektrycznej z OZE, szczególnie przy braku na Pomorzu magazynów energii. O niewydolności systemu odbioru energii wytwarzanej przez odnawialne źródła świadczy fakt przymusowych wyłączeń instalacji OZE, w tym głównie klientom indywidualnym, wynoszących przykładowo w maju aż 24 dni. Dużym problemem na Pomorzu jest również największa w Polsce liczba odmów przez firmę Energa przyłączeń nowych instalacji wytwórczych. Ponadto PSE zakłada budowę i modernizację sieci w oparciu o założenie, że rozwój przemysłu odbywać się będzie na tych samych obszarach przemysłowych jak w XIX wieku, czyli na południu Polski. Nieracjonalne byłoby założenie, że nastąpi przesył zielonej energii z miejsca wytworzenia na południe kraju dla powstających tam zakładów nowych technologii, zużywających bardzo dużo energii elektrycznej. Jest to tym bardziej nieuzasadnione, że w Polsce może wystąpić niedobór wodoru niezbędnego jako nośnika umożliwiającego przesyłanie energii wytworzonej przez morskie farmy wiatrowe na duże odległości, pomimo zapowiadanej realizacji rurociągu w ramach Nordycko-Bałtyckiego Korytarza Wodorowego. Dlatego też biorąc pod uwagę perspektywę dostępu na Pomorzu do taniej, zielonej energii oraz bliskości morskiej energetyki wiatrowej, a w przyszłości energetyki jądrowej, nadszedł czas na budowę i realizację pomorskiej strategii rozwoju przemysłu digitalizacji, Centrów Przetwarzania Danych i Sztucznej Inteligencji.
Kolejną barierą rozwojową Pomorza będzie dalsza realizacja Programu Integracji i Transformacji Biznesowej Orlenu i Grupy Energa oraz funkcjonowanie umowy o zarządzanie podpisanej jeszcze za czasów prezesa D. Obajtka pomiędzy Orlenem a Energą i utrata decyzyjności przez Energę SA, głównie w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej. Stanowić to będzie poważny problem w rozwoju nowych przemysłów Climat Tech, Deep Tech oraz procesów efektywności transformacji energetycznej, w tym również infrastruktury gospodarki morskiej. Niezależnie od powyższego Energa SA jest zobowiązana powyższą umową do sprzedaży całej wytwarzanej przez siebie energii elektrycznej dla Orlen Energetyka. Następnie odkupuje ją dla swoich klientów, ale z dodatkową marżą narzuconą przez Orlen. Tym samym Energa SA oferuje energię po wysokich, niekonkurencyjnych cenach; następuje transfer zysków z Energi do Orlenu i spadek wartości akcji Energa SA na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Dlatego też niezbędne jest uregulowanie relacji kapitałowych, biznesowych i zarządczych pomiędzy Orlenem a Energą, której rola powinna być określona jako podmiot pełniący wiodącą rolę w zakresie energetyki w koncernie Orlen i przejście od realizacji pasywnego rozwoju (wytwarzanie i sprzedaż energii) do aktywnego rozwoju wartości dodanej wynikającej z szansy jaką daje OZE. Potrzebujemy też, jako Pomorze, strategii modernizacyjnej rezygnującej z tradycyjnego myślenia i planowania oraz dotychczasowych technologii i metod rozwojowych.
