30 lat Fundacji Theatrum Gedanense
Szekspir na zawsze zamieszkał w Gdańsku

Z Justyną Limon, szefową Fundacji Theatrum Gedanense, rozmawia Alina Kietrys

Fundacja Theatrum Gedanense obchodzi 30-lecie. Wielkie gratulacje, sporo udało się osiągnąć w tym ważnym i twórczym czasie. Jest Pani w zarządzie fundacji. Przypomnijmy, jak to się zaczęło.
Była to inicjatywa kilku osób. Pomysł był mojego męża, Jerzego Limona, który skrzyknął przyjaciół i postanowił założyć właśnie Fundację Theatrum Gedanense. Głównym celem fundacji w tym pierwszym okresie była idea rekonstrukcji budynku drewnianej XVII-wiecznej Szkoły Fechtunku, która historycznie służyła też jako teatr i działała w Gdańsku przez blisko dwieście lat jako pierwszy publiczny teatr Rzeczpospolitej. Jerzy Limon w swoim doktoracie, który potem ukazał się w wydaniu książkowym, udowodnił, że aktorzy angielscy za czasów Szekspira przyjeżdżali do Gdańska wielokrotnie i być może nawet tutaj wystawiali sztuki Szekspira, ale tego już nie wiemy na pewno. Natomiast zachowały się ich supliki, czyli podania do rajców miejskich, w których bardzo grzecznie prosili o pozwolenie na występy w Gdańsku.

Doktorat Jerzego Limona został opublikowany po 10 latach od napisania w 1989 roku dzięki Gdańskiemu Towarzystwu Naukowemu i Wydawnictwu Ossolineum.
Tak i trafił na bardzo ciekawy historycznie czas, bo w chwilę potem nastąpił w Polsce wielki przełom ustrojowy. I w 1990 roku ogarnęła wszystkich niezwykła energia, bardzo wiele osób postanowiło działać czy to na polu biznesu, czy kultury. Fundacja była inicjatywą w pełni obywatelską. W zarządzie fundacji byli: prezes Jerzy Limon – anglista, tłumacz, i wiceprezesi Władysław Zawistowski – pisarz i tłumacz, oraz Andrzej Żurowski – szekspirolog, krytyk teatralny. To byli najbliżsi współpracownicy przez wiele lat. Założycielom fundacji wydawało się, że wszystko pójdzie jak z płatka. Mój mąż był ogromnym optymistą, pełnym zapału, energii i dosłownie zarażał wszystkich dookoła dobrą myślą i działaniem. Założyciele fundacji wierzyli, że w nowej, demokratycznej Polsce, gdy się rozwinie biznes, to światli biznesmeni będą łożyli na kulturę. Ta grupka zapaleńców zyskiwała powoli sojuszników do swego pomysłu, ale powstanie teatru zajęło 24 lata.

Czym jeszcze od początku zajmowała się fundacja?
Działaniami artystycznymi i edukacyjnymi. Od początku uważano, że fundacja musi organizować różne działania popularyzujące, np. konferencje naukowe. Bardzo szybko też powstał pomysł przywrócenia przyjazdu aktorów angielskich do Gdańska. 
Fundacja rozpoczęła swoją działalność w styczniu 1991 roku hucznym przyjęciem w Ratuszu Staromiejskim, na którym pojawił się m.in. ambasador brytyjski w Polsce. W 1993 przyjechał do Gdańska patron fundacji książę Walii, Karol. To było niezwykle zdarzenie i tego samego roku odbyły się pierwsze Dni Szekspirowskie. Wymyślono wtedy, że ulicami Gdańska przejdzie piękna, kolorowa parada i na wzór siedemnastowieczny zademonstruje wjazd aktorów angielskich do Gdańska. Udział w tej pardzie wziął brytyjski zespół teatralny, który wtedy przyjechał, a Jurek organizację tej parady powierzył artystom sopockiego Sfinksa – Robertowi Florczakowi i Ali Grucy oraz Michałowi Juszczkiewiczowi. Dni Szekspirowskie odbywały się co roku zawsze w okresie Jarmarku św. Dominika, bo taka była tradycja przyjazdu angielskich komediantów do Gdańska. W 1997 roku Dni Szekspirowskie pokształciły się w Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski. To było niezwykle ważne wydarzenie i przedsięwzięcie, bo wpisało się też pięknie w obchody Millennium Gdańska.

W drugiej połowie listopada 2021 gdański Festiwal Szekspirowski został oficjalnym członkiem European Festivals Association – Stowarzyszenia Festiwali Europejskich, działającego przy Komisji Europejskiej i Parlamencie Europejskim.
Nasz Festiwal Szekspirowski został już wcześniej dostrzeżony przez to stowarzyszenie, gdyż odebrał nagrodę EFA za sezon 2017/2018. To bardzo prestiżowa nagroda, Festiwal Szekspirowski otrzymał ją jako jeden z pięciu w Europie, a konkurowało do nagrody ponad 800 festiwali ze świata.

Ważnym celem Fundacji Theatrum Gedanense są działania edukacyjne i stała współpraca z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim.
Zdecydowanie tak i te działania oczywiście zintensyfikowały się po oficjalnym otwarciu Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego w 2014 roku. Sztandarowym wspólnym przedsięwzięciem był projekt pt. „Teatry Europy i Świata”, czyli prezentacja dziedzictwa kulturalnego i sztuki współczesnej wybranego kraju poprzez spektakle teatralne, filmy, koncerty, wystawy i spotkania z pisarzami, a nawet degustację potraw i win. Odbyły się już tygodnie brytyjski, flamandzki, rumuński, gruziński, dwukrotnie niemiecki, ale również ukraiński, litewski, węgierski, izraelski, chiński, estoński, białoruski, japoński, austriacki i chorwacki. Te działania odbywały się już od kilku lat w różnych instytucjach kultury w Gdańsku i mają naprawdę wielu widzów.

Bardzo ciekawym projektem, realizowanym również od kilku lat z powodzeniem, jest Teatralny Pasjans. 
Biorą w nim udział seniorzy, osoby z niepełnosprawnościami i młodzież szkolna. Każda grupa, z którą przez rok pracują profesjonaliści, przygotowuje wystawienie tej samej sztuki Szekspira. W efekcie powstają różne, bardzo ciekawe przedstawienia, które w trakcie wielkiego finału prezentowane są na scenie GTS. To są wielkie przeżycia. W 2022 roku sześć grup wystąpi 30 czerwca i będą prezentowali „Ryszarda III” i „Wiele hałasu o nic”. Udział w tym projekcie jest bezpłatny, jak również pokazy finałowe dla publiczności są darmowe. Ciekawym kolejnym wspólnym projektem fundacji i GTS jest Letnia Akademia Szekspirowska, wspólnie też organizujemy działania dla edukatorów, pedagogów, którzy potem kształcą dalej dzieci i młodzież.

Pojawiły się także wspólne działania wydawnicze Fundacji Theatrum Gedanense i GTS.
W tym roku wyszła bardzo piękna książka „25 lat Festiwalu Szekspirowskiego” bogata udokumentowana wieloma cennymi zdjęciami. W mijającym roku ostatni festiwal zaplanował mój mąż, ale go już nie doczekał. Zaplanował również tę publikację, w której są wspomnienia wielu osób obserwujących przez lata festiwal i jego dokonania.

A wcześniej przygotowano dwa wielkie tomy przypominające prezentowane w Gdańsku przedstawienia szekspirowskie ze świata.
Tak. Pierwszy pod redakcją nieżyjącego już niestety prof. Jana Ciechowicza. To wspaniała dokumentacja tych wszystkich festiwali i nagród Yoricka dla polskich wybitnych spektakli szekspirowskich. Tę nagrodę w 1994 roku wymyśliła Fundacja Theatrum Gedanense. Fundację wspierało swoim autorytetem przez te lata wiele wybitnych osobistości, m.in. premier Tadeusz Mazowiecki, Andrzej Wajda, Jacek Saryusz-Wolski, Arkadiusz Rybicki, Jan Krzysztof Bielecki, Tom Stoppard – dramaturg angielski, ambasador Jan Kułakowski, który pomógł w pierwszej europejskiej prezentacji fundacji w Brukseli. Międzynarodowe promocje projektu budowy teatru szekspirowskiego i zawsze też miasta Gdańska odbywały się w Londynie właśnie na zaproszenie księcia Walii w Pałacu św. Jakuba, a także w wiejskiej rezydencji Highgrove, w Teatrze Globe w Londynie, również w Waszyngtonie, gdzie prezentowaliśmy projekt teatru szekspirowskiego we wspaniałej Bibliotece Szekspirowskiej Folgera. To spotkanie odbywało się pod patronatem dwóch prezydentowych Laury Bush i Jolanty Kwaśniewskiej. 

A co w najbliższym czasie zamierza fundacja?
Najważniejsze są działania wokół wsparcia merytorycznego i finansowego Festiwalu Szekspirowskiego: poszukiwanie sponsorów, pisanie projektów grantowych. Przygotowujemy też wystawę z 30-letniej historii fundacji i tym samym historii budowy Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Z inicjatywy środowiska krytyków teatralnych odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona różnym twórczym działaniom profesora Jerzego Limona. Stworzymy też bibliotekę szekspirowską w teatrze. Mamy już wydzielone miejsce, piękny projekt i fundatora. Planuję przekazać w depozyt cenne nagrody i pamiątki po moim mężu, m.in. wyjątkowe odznaczenie od królowej angielskiej Elżbiety II – Honorowy Order Imperium Brytyjskiego w stopniu oficera za pasję i oddanie przy tworzeniu Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku. Bibliotekę chcemy otworzyć w marcu przyszłego roku. Wszystkich zainteresowanych zapraszam na profil FB: Przyjaciele Fundacji Theatrum Gedanense, gdzie publikujemy artykuły o historii powstania Teartru Szekspirowskiego.

Gratuluję znaczących osiągnięć fundacji i dziękuję za rozmowę. 

Prof. Jerzy Limon i reżyser Andrzej Wajda.

Justyna Limon, prof. Jerzy Limon i książę Karol, książę Walii.

Waszyngton 2003 rok, w szekspirowskiej bibliotece Folgera. Od lewej Charles Krause, amerykański dziennikarz,
prezes amerykańskiego Towarzystwa Przyjaciół Fundacji, Laura Bush, Jolanta Kwaśniewska i prof. Jerzy Limon.