Fot. Grzegorz Mehring
15 lat Europejskie Centrum Solidarności
8 listopada 2007 roku miasto Gdańsk, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Samorząd Województwa Pomorskiego, NSZZ „Solidarność” i Fundacja Centrum Solidarności powołały nową instytucję kultury: Europejskie Centrum Solidarności. Po 15 latach odwiedziło ECS ponad 6,2 mln osób z Polski i ze świata.
Wszystko zaczęło się w Gdańsku w marcu 1998 roku. To wówczas pojawił się pomysł pod nazwą „Polskie drogi do wolności”, który miał doprowadzić do powstania Muzeum Solidarności. Jego autorami byli ówczesny przewodniczący Rady Miasta Gdańska Paweł Adamowicz i historyk dziejów Gdańska dr Jerzy Kukliński. 29 grudnia 1999 z inicjatywy Pawła Adamowicza, już wówczas prezydenta Gdańska, przy poparciu Lecha Wałęsy i jego instytutu, metropolity gdańskiego abp. Tadeusza Gocłowskiego, NSZZ „Solidarność”, Stoczni Gdańskiej i władz województwa pomorskiego, a szczególnie marszałka Jana Kozłowskiego, powstała Fundacja Centrum Solidarności. Jej misją było utworzenie instytucji opowiadającej o wielkim zwycięstwie Solidarności. Prezesem fundacji został jeden z przywódców Sierpnia 80’ Bogdan Lis, dziś Przewodniczący Rady ECS. Początkowo mówiono – Muzeum Solidarności, ale już 31 sierpnia 2005 roku podczas podpisywania aktu erekcyjnego pojawiła się nazwa Europejskie Centrum Solidarności. Akt na placu Solidarności podpisało 29 europejskich prezydentów i szefów rządów.
„Historia Europejskiego Centrum Solidarności to dwa początki, dwie kluczowe daty. Pamiętamy otwarcie siedziby Europejskiego Centrum Solidarności (ECS) przy placu Solidarności w Gdańsku 30 sierpnia 2014 roku” – mówił na jubileuszu 15-lecia Basil Kerski, dyrektor ECS. „Ale nie byłoby tego ważnego dla Gdańska, dla Pomorza wydarzenia bez 8 listopada 2007 roku. W Dworze Artusa powołano do życia instytucję kultury: Europejskie Centrum Solidarności. Był to przełomowy dzień dla miasta wolności i solidarności i dla kultury polskiej.”
W 2010 roku Gdańsk i MKiDN uzyskały dofinansowanie na budowę ECS ze środków unijnych. Pod obecną siedzibą ECS 14 maja 2011 roku wmurowano kamień węgielny, a w kwietniu 2012 na gmachu zawisła symboliczna „wiecha”. Głównymi projektantami budynku są architekci: Wojciech Targowski, Piotr Mazur i Antoni Taraszkiewicz oraz grafik multimediów Paweł Czarzasty.
„Wystawa stała ECS to jedyna ekspozycja w Europie, która dokumentuje wszystkie rewolucje obywatelskie Europy Środkowej i Wschodniej” – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. Najnowsza wystawa „Stocznia | Człowiek. Przemysł. Miasto”, dokumentująca dzieje gdańskich stoczni i ludzi z nimi związanych. Otwarto ją 15 lipca tego roku.
ECS to ważny i prestiżowy ośrodek naukowo-badawczy. Biblioteka posiada ponad 20 tysięcy pozycji wydawniczych i gromadzi 5 tysięcy książek „drugiego obiegu” i wydawanych na emigracji. Działa Wydawnictwo ECS. Liczba notacji filmowych – zapisów rozmów z bohaterami z czasów walki o wolną Polskę – przekroczyła już tysiąc. Zbiory archiwum ECS liczą 175 metrów bieżących akt. Większość pochodzi z darowizn z całego świata, a wśród darczyńców są Andrzej Wajda, Henryka Krzywonos-Strycharska, Bogdan Borusewicz i Jacek Fedorowicz.
W budynku powstało także specjalne miejsce dla wspierania aktywności obywatelskiej. To SOLIDARNOŚĆ CODZIENNIE, miejsce społecznego działania małych organizacji pozarządowych, grup nieformalnych oraz osób indywidualnych.
W 2015 kompleks historycznej Stoczni Gdańskiej – Sala BHP, Brama nr 2, plac Solidarności z pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 roku oraz Europejskie Centrum Solidarności – został wyróżniony Europejskim Znakiem Dziedzictwa. Posiada go tylko sześć obiektów w Polsce.
19 kwietnia 2016 roku ECS otrzymało Nagrodę Muzealną Rady Europy. Zdaniem jury udało się ECS „stworzyć z historii związku zawodowego Solidarność silne i poruszające źródło inspiracji dla aktywności i zaangażowania obywatelskiego”. Pięć lat później, w maju 2021 r., wystawa stała została uhonorowana najważniejszym muzealnym wyróżnieniem w obszarze dziedzictwa kulturowego EUROPA NOSTRA. W marcu 2021 roku ECS zostało zaliczone w poczet 50 najbardziej wpływowych muzeów Europy.
Do ECS zwiedzających przyciągają nie tylko wystawy. Organizuje się tu setki wydarzeń rocznie: festiwale, debaty, koncerty, warsztaty i seminaria, zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, kursy przewodnickie, spotkania literackie. Dobrą markę mają festiwale: ALL ABOUT FREEDOM FESTIVAL i SOLIDARITY OF ARTS. Co roku ECS świętuje z mieszkańcami Pomorza i gośćmi z Polski rocznice wyborczego zwycięstwa Solidarności (4 czerwca) i podpisania Porozumienia Gdańskiego (31 sierpnia).
„Jako instytucja publiczna, związana z tradycją ruchu Solidarność, ECS jest odpowiedzialne za obronę uniwersalnych wartości, a nie idei, które dzielą ludzi” – pisał Basil Kerski. „ECS służy wychowaniu człowieka do godności, a nie do nienawiści, jak ujął tę humanistyczną wizję Leszek Kołakowski.”
W trakcie jubileuszowego spotkania w ECS wręczone zostały dyplomy i nagrody prezydentki miasta Gdańska i marszałka województwa pomorskiego.
Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz i dyrektor ECS Basil Kerski.
Basil Kerski – dyrektor ECS, i Leszek Bonna – wicemarszałek województwa pomorskiego.
Basil Kerski, dyrektor ECS / Fot. Renata Dąbrowska
B. prezydent Gdańska Paweł Adamowicz i b. dyrektor ECS ks. Maciej Zięba
Bogdan Borusewicz i abp. Tadeusz Gocłowski